Kazanın Nasıl Meydana Geldiği ve Sonuçları:
Antalya Büyükşehir Belediyesinin işlettiği Sarısu teleferik hattını taşıyan direklerden birinin üst kısmı kırılarak seyir halindeki bir kabine çarpmıştır. Kabinin alt platformu, çarpmanın etkisiyle kırılarak yerinden çıkmış ve kabinde bulunan 7 kişi kabin boşluğundan aşağıya düşmüş, 1 kişi hayatını kaybetmiş, 7 kişi ise yaralanmıştır.

Kazanın Görünür (Bariz) Nedeni:
5 no.lu teleferik direğinin alttan ikinci katındaki, boruları birbirine bağlayan flanş bağlantılarında kullanılan cıvatalar, direğe gelen yükü taşıyamayıp kopmuş, direğin üst kısmı, yakındaki kabine çarparak devrilmiştir. (Ön incelemede, cıvatalarda kesme ve çekme kuvvetlerine bağlı deformasyonlar tespit edilmiştir. Flanşlarda ise deformasyon tespit edilmemiştir.)

5 no.lu Teleferik direği Neden Yıkıldı?
Tekerler üzerinde bulunan ve halatlarla teması sağlayan kauçuk malzemenin aşınması veya hasar görmesi durumunda sürtünme artabilir ve parçalar arasında istenmeyen temas veya kavrama olabilir. Bu durumda, halatın makara grubu üzerinde düzgün bir şekilde ilerlemesi engellenir, halatın sıkışması veya kayması gibi sorunlar ortaya çıkabilir.

Taşıyıcı/çekici halatın sıkışması nedeniyle oluşan açılı çekme kuvvetinin direğe uyguladığı moment, direğin alttan ikinci kısmındaki flanş bağlantılarının kopması sonucu direğin devrilmesine neden olmuştur. Kazaya yol açan direğin, devrilmesinin nedeni: Kauçuk kaplaması aşınmış veya hasar görmüş teker(ler)in değiştirilmemiş olmasıdır.

Makara gruplarının ne sıklıkta değiştirilmesi gerektiği, teleferik sisteminin kullanım sıklığına, işletme koşullarına ve üretici önerilerine bağlıdır. Genellikle, bu tür hareketli parçaların düzenli olarak kontrol edilmesi ve aşınma veya hasar tespit edildiğinde ise değiştirilmesi gereklidir.

Bilgi Notu:
Teleferik sistemlerinde, direklerin üzerine yerleştirilen "makara grupları" olarak adlandırılan mekanizma, teleferik halatlarının, üzerinde hareket etmesini ve kabinlerin raylar üzerinde düzgün bir şekilde ilerlemesini sağlayan bir dizi parçadan oluşur. Makara Grubu, genellikle şu parçalardan oluşur:

c. Koruma: Kauçuk kaplamalar veya contalar, makara grupları veya diğer parçaların aşınmasını ve zarar görmesini engelleyebilir. Özellikle sürekli temas halinde olan parçaların ömrünü uzatmak için kullanılabilirler.

Kazanın Kök Nedenleri:

1. Teleferik sisteminin işletme bakımlarının eksik bırakıldığı düşünülmektedir.

(İşletme kontrolleri, planlı bakımları ve ağır bakımlarının kapsamı, hangi aralıklarla ve nasıl yapılacağı TS EN 1709:2019 no.lu standartta tarif edilmiştir. Ayrıca, Tesisatın güvenle işleyebilmesi için yapımcı firmanın, bakım periyotları ve talimatları oluşturma sorumluluğu bulunmaktadır. Yapılan her türlü bakım işleminin kayıt altına alınarak bakım dosyasında muhafaza edilmesi zorunludur. Teleferik direklerinin üzerindeki traverslerde çalışan makara gruplarının hangi aralıklarla değiştirildiğine dair tutanak ve kontrol formlarının bulunmadığı tespit edilmiştir.)

2. Teleferik sisteminin, yılda en az bir kez yapılması gereken 3. taraf periyodik kontrolleri yapılmamış/eksik yapılmış olabilir.

3. Planlı bakımlar ve periyodik kontroller sırasında, direği oluşturan boru parçalarını birbirine bağlayan flanşları tutan cıvatalar, tork anahtarı ile kontrol edilmemiş, malzeme yorulmasına bağlı olarak rondela, cıvata gibi parçalar değiştirilmemiş, tahribatsız muayene ve diğer testler yapılmamış olabilir.

4. Bakımları yapan bazı personelin mesleki yeterlilik belgeleri yoktur.

(23 Temmuz 2009 tarihli ve 27297 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan İnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisatının Ruhsatlandırılması, Bakım ve İşletilmesine Dair Tebliğe göre; Bakımlar, en az endüstri meslek lisesi veya teknik lise mezunu olan ve kablolu taşıma tesisatı konusunda yeterli eğitimi almış ve belgelendirilmiş İşletme Teknik Personeli tarafından yapılmalıdır.)

5. Tesisat İşletmecisi olarak ANET A.Ş., ilgili mevzuat uyarınca bakımların, bakım talimat ve periyotlarına uygun şekilde yapılması/yaptırılması ve ilgili kayıtların tutulup saklanmasıyla ilgili sorumluluğunu yerine getirmemiş olabilir.

Bakım hizmeti veren (Alt İşveren firma) Mega Tower A.Ş. tarafından yürütülen bakım faaliyetlerinin, Belediyenin İşletmeci firması olan ANET A.Ş. tarafından kontrol edilip edilmediğine veya kesin kabul ve kontrolleri ne şekilde yaptıklarına dair kayıtlar bulunamamıştır.

6. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı etkin bir denetim gerçekleştirmemiştir.

Kablolu taşıma tesisatlarına yönelik Piyasa Gözetimi ve Denetimi gerçekleştirme sorumluluğu Sanayi ve Ticaret Bakanlığında olup, Bakanlık denetçileri tarafından gerek mevcut gerek yeni tesisatlara yönelik kontrollerin düzenli olarak yapılıp yapılmadığına dair denetim yetkisi bulunmaktadır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının tesisin bakımını yapan Mega Tower Çelik Konstrüksiyon Tur. İnş. İth. İhr. San. A.Ş. ile ilgili denetim tutanağına göre teleferik tesisatı, 24 Mayıs 2023 tarihinde denetime girmiş ve 16 Haziran 2023 tarihinde Bakanlıktan uygunluk almıştır.

Kazanın Tali Nedenleri:
1. Normal işletme yükleri dışında, halatın sıkışması vb. nedenlerle oluşan aşırı yüklenme durumunda direklere gelebilecek ilave yük, tasarımda dikkate alınmamıştır.

2. Kazaya neden olan aşırı yükün oluşumu anında kesici anahtarın anında devreye girip sistemi kapatması gerekirdi. Bu anahtar, kaza anında devre dışı kalmış veya devre dışı bırakılmıştır.

("Kesici Anahtar", bir makine veya sistemde olası tehlikeli durumları algılayarak sistemdeki güç kaynağını kesen bir güvenlik cihazıdır. Bir tehlike algılandığında, kesici anahtar devreye girer ve makineyi veya sistemi derhal durdurur, böylece olası yaralanmalar veya kazalar önlenebilir.)

ilgili Mevzuat:

1. TS EN 1709 İnsan Taşıma Amaçlı Kullanılan Halatlı Taşımacılık Tesisleri İçin Güvenlik Kuralları – Devreye Almadan Önce Gerçekleştirilecek Kontroller, Bakım, Çalıştırma Denetimleri ve Kontroller

2. Kablolu Taşıma Tesisatı Yönetmeliği (2016/424/AB), 02.12.2017 tarihli ve 30258 sayılı Resmi Gazete

3. İnsan Taşımak Üzere Tasarımlanan Kablolu Taşıma Tesisatının Ruhsatlandırılması, Bakım ve İşletmesine Dair Tebliği (SGM:2009/11), 23.07.2009 tarihli ve 27927 sayılı Resmî Gazete.

4. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği, 25.04.2013 tarihli ve 28628 sayılı Resmi Gazete