6331 Sayılı İŞ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda değişiklikler öngören kanun 15 Ocak 2025 tarih ve 32783 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Getirilen yeni düzenlemelere göre:

1. Kamu kurum ve Kuruluşları da dahil olmak üzere 50’den az çalışanı olan Az Tehlikeli Sınıfta yer alan işyerlerinde de İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri zorunlu hale geldi. Böylece, ülkemizdeki tüm işyerleri ve kurumlarda, çalışan sağlığı ve güvenliği ile ilgili yasa ve yönetmeliklere uyumlu çalışmak zorunlu hale gelmiş oldu.

2. İşverenler, İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerini aşağıdaki seçeneklere göre alabilecek:
   a. Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli (Tehlikeli ve Çok Tehlikeli sınıfa dahil işyerlerinde) varsa bunları görevlendirebilir.
   b. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden (OSGB) veya Sağlık Bakanlığına bağlı ÇASMER’lerden hizmet alarak yerine getirebilir.

3. Yapılan yeni düzenlemeye göre, 50’den az çalışanı bulunan ve Az Tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri, ÇASMER’lerden, aile hekimlerinden veya diğer kamu sağlık hizmeti sunucularından sağlık hizmeti alabilecek.

4. Belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olmayan ancak 50’den az çalışanı bulunan ve Az Tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri veya işveren vekili, Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilecek.

5. A sınıfı İş Güvenliği Uzmanlarının yerine B sınıfı, B sınıfı İş Güvenliği Uzmanlarının yerine C sınıfı uzmanların görevlendirilebilmesi uygulaması sona ermiş oldu.

6. İşyerinde hayati tehlike arz eden bir durum karşısında, gerekli uyarılara rağmen İşveren tarafından gerekli önlemlerin alınmaması halinde, bu durumun (İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekiminin yanı sıra) OSGB (Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi) Yönetimi tarafından da Bakanlığın yetkili birimine bildirilmesi zorunluluğu getirildi.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa Eklenen Yeni Tanımlar:

Diğer sağlık personeli: İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirilmek üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, diğer sağlık personeli belgesine sahip ebe, hemşire, sağlık memuru, acil tıp teknikeri, acil tıp teknisyeni, çevre sağlığı teknikeri veya çevre sağlığı teknisyeni diplomasına sahip olan kişiler

Çalışan sağlığı merkezi (ÇASMER): Sağlık Bakanlığına bağlı, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri sunmak üzere bu Kanun kapsamında Bakanlıkça yetkilendirilen, gerekli donanım ve personele sahip birim

Ekipman muayene kuruluşu: İşin yapılmasında kullanılan her türlü makine, alet, ekipman, tesis, teçhizat, cihaz ve koruyucu sistemlerin iş sağlığı ve güvenliği yönünden; mevzuat, ilgili standart ve kontrol kriterlerine uygun kullanımının sağlanması ve sürdürülmesi adına bakım veya muayene, test ve kontrol yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilen kuruluşları

Yaz ayları genellikle, mühendislik fakültelerinde okuyan öğrencilerin, zorunlu stajlarını yaptıkları, bu yolla bir işyerinde, meslekleri ile ilgili pratik uygulamaya dönük deneyim kazandıkları bir dönem olarak karşımıza çıkmaktadır. Stajyerlerin İş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası primleri öğrenim gördükleri okul tarafından yatırılır. Bu yönüyle, stajyerler, staj eğitimi gördükleri işyeri ile 4857 sayılı İş kanunu kapsamında bir İş Akdine (sözleşmeye) sahip değillerdir. Ancak bu durum, İşverenin stajyerlerden sorumlu olmadığı anlamına gelmez.

Konuyu İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatı açısından ele alındığında şu sonuçlara varırız:

• 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanununun, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlara faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanacağı ilgili kanunda belirtilmektedir.

• Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte 2018 yılında yapılan bir değişiklikle, “Çırak ve stajyerlerin eğitim ve bilgilendirilmelerinden uygulamalı eğitim alınan işyerinin işvereni sorumludur.” Hükmüne yer verilmiştir. Bu değişiklikle stajyerler ile İşveren arasındaki hukuki ilişki ve bu ilişkiye uygulanacak yasa ne olursa olsun, çırak ve stajyerler İş Sağlığı ve Güvenliği anlamında “Çalışan” olarak ele alınmışlardır.

Yürürlükteki mevzuata göre Stajyerlere asgari aşağıdaki eğitimler verilmelidir:

1. İşe Başlama Eğitimi: Stajyer/çalışan henüz işe başlamadan evvel, çalışanın yapacağı işe, varsa kullanacağı iş ekipmanına ve işyerine özgü iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini içeren konularda uygulamalı olarak verilen eğitimdir. Bunu stajyerler de dahil her çalışanın işe başlamadan önce alması gerekir.
2. Temel İSG Eğitimi: Asgari bahse konu yönetmeliğin Ek-1’de belirtilen konuları içeren ve düzenli aralıklarla tekrarlanan eğitimdir. Temel eğitim, çalışanlar işe başladıktan sonra en kısa sürede verilir ve işyerinin girdiği tehlike sınıfına göre belli periyotlarla tekrarlanması gerekir.

• Çok tehlikeli sınıftaki işlerde yılda en az bir defa,
• Tehlikeli sınıftakilerde iki yılda en az bir defa,
• Az tehlikeli işyerlerinde ise üç yılda en az bir defa

İnşaat sektöründe yapım faaliyetlerinin yürütüldüğü şantiyeler, çok tehlikeli işyerleri olarak sınıflandırılmıştır. Şantiye ortamı ve tehlikeleri ile ilk kez yapacağı staj sırasında karşılaşacak olan bir stajyer öğrenci yukarıda bahsedilen eğitimleri almadan sahaya çıkartılmamalıdır. Sahaya çıkmaya hazır olduğu zaman ise mutlaka bağlı olduğu birimdeki kıdemli bir profesyonelin gözetiminde çıkmalıdır.

Stajyerlere verilecek İSG eğitimlerinin ne kadar önemli olduğunu inşaat sektöründe yaşanan bir iş kazası ile açıklamaya çalışalım:

2022 yılının ağustos ayında, Pasifik Gayrimenkul Yatırım Ortaklığının Ankara’daki bir şantiyesinde, şiddetli rüzgâr ve fırtınanın etkisiyle, sabitlenmemiş olan kolon kalıplarının üç stajyerin üzerine savrulması sonucunda, Erzurum Atatürk Üniversitesi İnşaat Mühendisliği ve Mimarlık Bölümü'nde çift ana dal yapan Emre Çetin (22) kazadan 58 gün sonra ve Hacettepe Üniversitesi İnşaat Mühendisliği öğrencisi Taha Öztürk (21) ilk staj gününde yaşamını yitirmiş, ODTÜ Mimarlık Öğrencisi Ege Kıratlı (23) ise ağır yaralanmıştı.

Haziran 2024 tarihindeki duruşmada, iki stajyer öğrencinin yaşamını yitirdiği kazaya ilişkin davada, şirket yetkilileri, avukatları aracılığıyla Lekelenmeme Hakkını öne sürerek ifade vermek istememiş, davaya bakan hâkim ise yetkililerin dinlenmesine gerek duyulmadığına karar vermiştir. Bu kazaya ilişkin dava halen sonuçlanmamış olup bir sonraki duruşma 8 Ekim 2024 tarihinde yapılacaktır.

Bu kazaya neden olan hatalar zinciri şu şekilde gelişmiştir:

• Kazanın yaşandığı 15 Ağustos günü, kuvvetli bir fırtına beklentisi uyarısına rağmen sahadaki faaliyetler durdurulmamış, stajyerler de çalışma alanında bulunmaktadır.

• Kolon kalıpları, devrilmeye müsait düşey biçimde ve sabitlenmemiş bir şekilde çalışma alanında durmaktadır. Kuvvetli esen rüzgârın neden olacağı devrilmeye karşı herhangi bir önlem alınmadığı anlaşılmaktadır.

• Stajyerlerin, işveren tarafından oryantasyon ve temel İSG eğitim programına alınmadıkları anlaşılıyor,

• Stajyerler, sahaya, deneyimli bir profesyonelin gözetiminde çıkmamışlardır.